"Talmud" jest głównym źródłem nauki ustnej w judaizmie. Jest uważany za naturalne następstwo i kontynuację Biblii. Jest to wyjątkowe dzieło literackie przedstawiające przebieg i wynik studiów oraz dyskusji nad Biblią, które trwały przez prawie osiem wieków. Prowadzili je wybitni żydowscy uczeni w Palestynie, a następnie w Babilonii. Przez wiele lat wyjaśniano prawdy i zasady Biblii. Przystosowywano je do zmieniających się warunków życia. W ten sposób powstało bogate piśmiennictwo, będące zapisem nauk i komentarzy długo przekazywanych ustnie. I właśnie dlatego, że były one początkowo przekazywane ustnie, nazwano je "prawem ustnym" (hebr. "tora szebealpe"). Od samych początków, chciano nadać jej taki sam autorytet jak księgom Biblii, którą nazywano "prawem pisanym" (hebr. "tora szebichtaw"). Teraz spisane razem stanowią pokaźny zbiór pism, wśród których główne miejsce zajmuje "Talmud". Należy przy tym podkreślić, że tradycja (hebr. "masora") przekazywana tą drogą w jej oryginalnej formie, zawsze była otaczana wśród Żydów wielką czcią.

     Termin "Talmud" pochodzi od hebrajskiego czasownika "lamad" - "uczyć się". Od tego właśnie czasownika został utworzony rzeczownik "Talmud" - "nauka". Stare powiedzenie mówi: "Przede wszystkim ucz się, gdyż jakiekolwiek mogą być przyczyny które tobą z początku powodują, pokochasz wkrótce naukę dla niej samej" (Talmud Babil., Berachoth fol. 27, 2). W powszechnym użyciu, nazwy "Talmud" używa się dla określenia zbioru powstałego z połączenia w jedną całość "Miszny" i "Gemary". Są to dzieła powstałe w wyniku wielkiej pracy całych pokoleń żydowskich uczonych, którzy studiowali, uzupełniali i wyjaśniali prawa oraz zasady świętych ksiąg.

     "Talmud" zachował się w dwóch kolekcjach spisanych w Palestynie i Babilonii. Pierwsza kolekcja powstała w Palestynie, głównie w wyniku działalności uczonych ze szkół w Jawne, Lod, Seforis, Usza, Cezarei i Tyberiady. Powstały tutaj "Talmud" jest "Talmudem Palestyńskim". Tę nazwę nadali mu w IX wieku żydowscy uczeni działający w Babilonii. Po hebrajsku określano go "Talmud erec Israel". Pierwsze wydanie drukiem zostało dokonane w latach 1523-24 w Wenecji przez chrześcijańskiego drukarza Daniela Bomberga. W wydaniach drukowanych nadano mu tytuł "Talmud Jerozolimski" (hebr. "Talmud Jeruszalmi").
     Druga kolekcja powstała w Babilonii, w wyniku działalności uczonych ze szkół w Sura, Nehardea i Pumbedita. Powstały tutaj "Talmud" jest "Talmudem Babilońskim" (po hebr. "Talmud Bawli"). To właśnie ten "Talmud" stała się największym i najbardziej popularnym dziełem ustnego Prawa. Jest on dziełem składającym się obecnie z kilkunastu tomów złożonych z 5894 stron folio, obejmujących dwa i pół miliona słów. Dla ułatwienia posługiwania się nim przyjęto we wszystkich wydaniach taką samą paginację jak w pierwszym wydaniu drukowanym, które było dziełem chrześcijańskiego drukarza z Wenecji, Daniela Bomberga, w latach 1523-1524. Środek strony zajmuje tekst "Miszny", po nim następuje tekst "Gemary". Na marginesie wewnętrznym otacza je tekst komentarza "Raszi", a na marginesie zewnętrznym dodatki i uzupełnienia (hebr. "tosafot"). Sam tekst "Talmudu" bez "Miszny" określa się "Gemara".
     "Gemara" to komentarz do "Miszny". Tutaj "Miszna" stała się podstawą do rozwinięcia i rozpraw. Należało jej nadać harmonijną łączność z Pismem Świętym. Należało objaśnić miejsca zaciemnione przez różne domysły, i stąd powstała "Gemara". Są dwie "Gemary": (1) ułożona przez szkoły w Palestynie i zwana jako jerozolimska, oraz (2) ułożona w Babilonii.

     Terminu "Talmud" używa się jednak w szerszym znaczeniu i określa się nim całość ustnej Tory. Wiele wypowiedzi nigdy nie weszło w skład kolekcji "Talmudu". Także, po ich spisaniu, nadal badano i spisywano ustne nauczanie. Dlatego ustna Tora znajduje się również w innych zbiorach. Na przykład zbiór "Mechilta" (hebr. "miara") zawiera zasady wyprowadzone z Biblii i "Midrasza" obejmującego wiele objaśnień tekstów biblijnych.

     Wśród "Midraszy" wyróżnia się dwa rodzaje:
  (1) midrasze halachiczne, których celem jest wydobycie z Tory pisanej praktycznych zasad prawnych i odpowiednie ich sformułowanie (Halacha wyraża prawo). Najbardziej znanymi współcześnie są: "Sifrej do Księgi Liczb i Powtórzonego Prawa", "Sifrej do Księgi Wyjścia" oraz "Mechilta do Księgi Wyjścia" ( w dwóch wersjach - rabbiego Iszmaela i rabbiego Szymona Bar Jochai).
  (2) midrasze hagadyczne, które starają się zgłębić etyczne i moralne podłoże tekstu biblijnego (Hagada wyraża postawę moralną). Najstarszym jest "Tanchuma do Pięcioksięgu", innymi są "Midrasz Rabba" i "Midrasz do Psalmów". Istnieją także zbiory obejmujące homilie do sobotnich odcinków Pięcioksięgu (zwanych "parasza") i ksiąg prorockich (zwanych "haftara"): "Pesikta de-Raw Kahane" oraz "Pesikta Rabbati".

     Sam "Talmud" uważano za coś więcej niż literaturę. Jest to kwintesencja nauki życiowej, umożliwiająca prześledzenie żydowskiego sposobu życia. Jest to nauka sposobu i stylu życia narodu żydowskiego. Jest to "Tora życia" (hebr. "torat chajim"), prawo regulujące życie jednostki i całej społeczności wyznawców judaizmu. Jednocześnie jest doktryną kształtującą postępowanie narodu żydowskiego.

     "Talmud" był wyganiany, więziony i palony więcej niż sto razy. Od cesarza Justyniana, który w 553 roku wypędził go przez oddzielną novellę (146), aż do Klemensa VIII, większość władz świeckich i duchownych rzucała klątwy, bulle i edykty wytępienia tej nieszczęsnej księgi. W pierwszej połowie XVI wieku "Talmud" był palony co najmniej sześć razy, i to całymi masami i pełnymi wozami naraz. Juliusz III ogłosił swą proklamacje przeciwko "Talmudowi" w 1553 i 1555 roku, Paweł IV w 1559 roku, Pius V w 1566 roku, Klemens VIII w 1592 i 1599 roku. W 1286 roku Honoriusz IV pisał do arcybiskupa Kanterbery względem "Talmudu", aby ta księga "nie była czytaną przez nikogo, ponieważ wszystkie zło z niej wypływa."
     Klemens V postanowił przed skazaniem tej księgi, poznać ją. Dlatego w 1307 roku wydał polecenie założenia trzech katedr dla wykładu hebrajskiego, chaldejskiego i arabskiego, na uniwersytetach w Paryżu, Salamance, Bolonii i Oxfordzie. Miał on nadzieję, że któryś z nich dojdzie do możliwości przetłumaczenia i wyłożenia "Talmudu". Nie doczekano jednak tego, gdyż wcześniej zakazano tej księgi na całym obszarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
     Zmiana dokonała się dopiero w dobie reformacji w Niemczech. Wtedy to wokół Reuchlina (znakomitego humanisty i hebraisty) skupili się jeden za drugim, książę Ulrych Wirtemberski, elektor Fryderyk saski, Ulrych de Hutten, Franciszek von Sickingen, Erazm z Rotterdamu, oraz liczne rzesze humanistów. To oni stanęli w obronie "Talmudu", który nie został spalony, a wręcz przeciwnie - wydrukowany. W 1523 roku wydrukowano pierwsze wydanie "Talmudu" w Wenecji. W tym samym przełomie wydarzeń dziejowych, Marcin Luter spalił bullę papieską w Wirtembergu.

Z MĄDROŚCI TALMUDU

"Tora jest ogniem, gdy do siebie zbliżysz, spalisz się, gdy zaś za daleko staniesz, zimnym będziesz; grzej się więc przy niej, niech duch twój wstępuje tam tylko, gdzie siła jego dosięga a na granicy wstrzymaj się pokorą przejęty. Czego nie możesz wiedzieć, w to wierz lepiej niż masz powątpiewać, wątpliwość bowiem jest jakby nigdy niekończące się tortury."

"Czy istnieje cośkolwiek coby się nie znajdowało w Piśmie Świętym? Obracaj i rozważaj ją (Torę) ze wszechstron, bo w niej wszystko jest zawarte."

"Pan świata dał Zakon Swój starym, dorosłym i dzieciom - wszystkim podług daru pojęcia." /Midrasz/

"Przewracajcie bezustannie te karty." /traktat Aboth, rozdz. 5, miszna 25/