SZTUKA  ŻYDOWSKA



 - Kultura
   - Sztuka
          -  Malarstwo
          -  Rzeźbiarstwo
          -  Fotografia




 

 

Tradycje sztuki żydowskiej sięgają starożytności. W okresie diaspory rozwijała się głównie sztuka religijna, podporządkowując przepisom religijnym judaizmu każdą sferę życia i działalności człowieka. W ten sposób judaizm wpłynął na charakter sztuki żydowskiej, jej kształt artystyczny i kierunek rozwoju. Ortodoksyjna rabiniczna interpretacja Prawa Mojżeszowego zakazywała przedstawiania postaci ludzi i zwierząt. Dlatego elementy zdobnicze w sztuce żydowskiej zostały ograniczone do ornamentyki roślinnej. Zezwolono jedynie na wyrażenie symbolicznych treści przedstawieniami niektórych zwierząt (lew, orzeł, jeleń, lampart), ale zamknięto drogę dla rozwoju rzeźby i malarstwa, ograniczając sztukę do architektury sakralnej i rzemiosła artystycznego zaspokajającego potrzeby kultowe synagogi i domu.
    Duże znaczenie dla wzbogacenia ornamentyki przedmiotów kultowych miało złagodzenie interpretacji Tory. Już w renesansie powszechne stały się dekoracje o tematyce biblijnej i talmudycznej (np. ofiarowanie Izaaka, historia ucieczki z niewoli egipskiej, postaci patriarchów i proroków). Pomimo tego sztuka żydowska nigdy nie sprzeciwiła się wymogom wiary. Na przestrzeni wieków motywy zdobnicze praktycznie nie zmieniły się - stosowano np. parę lwów, gwiazdę Dawida, kolumny, menorę.
    W XIX wieku Żydzi zaczęli włączać się w nurt kultury europejskiej. Znaczący wpływ miało tutaj Żydowskie Oświecenie (Haskala). Sztuka żydowska powoli traciła swój wyłącznie sakralny charakter. Nastąpił rozwój malarstwa, szczególnie portretowego i rodzajowego. Głównym tematem były sceny z życia Żydów (między innymi M.D. Oppenheim, J. Israels, S.A. Hart). Wybitnych malarzy miała żydowska szkoła impresjonistyczna (między innymi M. Lieberman, C. Pissarro). W XX wieku wielu artystów wyszło poza krąg tematyki żydowskiej, wykorzystując w swojej twórczości pewne elementy i symbolikę żydowskie (między innymi M. Chagall, A. Modigliani - malarstwo, J. Epstein, J. Lipchitz - rzeźba).

Od początku XX wieku sztuka w Erec Israel starała się pokazywać i odzwierciedlać zetknięcie się kultury Wschodu i Zachodu. Z nowych centrów artystycznych emanowały nowe trendy stylistyczne mające źródło we własnej Ziemi Żydów. W malarstwie, rzeźbie, fotografii i innych formach sztuki prezentowano różnorodność krajobrazu ojczyzny: tarasowe wzgórza i grzbiety tworzące wyjątkową dynamikę linii i kształtów, podłużne płaskowyże Negewu z szaro-zieloną roślinnością i jaskrawymi zróżnicowaniami kolorystycznymi, morze i piasek. W izraelskiej sztuce odbijają się krajobrazy, ludzie, przedsiębiorstwa oraz politycy, często krytykowani przez artystów. Te wszystkie cechy sprawiają, że sztuka Izraela jest unikalna w swoim kolorycie i wymowie.
    Pionierem sztuki współczesnego państwa Izrael był profesor Boris Schatz (1867-1932), który przybył z Bułgarii i założył w Jerozolimie Bezalel Akademię Sztuki i Rzemiosła (w 1906 r.). Uczyniono to w zgodzie z planem zatwierdzonym w 1905 roku na Kongresie Syjonistycznym, aby zachęcać utalentowanych młodych Żydów do studiowania sztuki w Ziemi Izraela. W 1910 roku Akademia miała już 32 różnorodne oddziały, na których studiowało 500 uczniów. Rynkiem zbytu ich twórczości był cały żydowski świat.
    Wraz z innymi artystami pochodzącymi między innymi z Polski (M.E. Lilien, S. Hirszenberg, L. Gottlieb, A. Pann) profesor Schatz podjął próbę stworzenia sztuki narodowej opartej na tradycyjnych tematach żydowskich i motywach lokalnego pejzażu, a także odrodzenia rzemiosła artystycznego. Rozwijała się ceramika, obróbka srebra i złotnictwo, tkactwo, kaligrafia, szklarstwo itp. Wielu z rzemieślników specjalizowało się we współczesnej interpretacji tradycyjnych przedmiotów sakralnych judaizmu.
    Izraelczycy z entuzjazmem przyjęli tworzoną sztukę i aktywnie popierali działalność artystyczną. Dzięki temu mogły powstawać wystawy. Obecnie w Izraelu tworzą zarówno pojedynczy artyści, jak i obszerne grupy artystów. Ich prace są wystawiane w muzeach i prywatnych galeriach. W Safedzie i Jaffie istnieją całe dzielnice zamieszkałe przez artystów. Istnieje też wioska artystów Ein Hod. Sztuka w Izraelu nieustannie się rozwija.

 

------- ------- -------

Zawartość bloku pochodzi z wiadomości Encyklopedii PWN oraz ze stron rządowych Izraela.

 

 



Na poczatek

  Izrael Kultura Historia Turystyka Pomoc duchowa Żydzi w Polsce Czasy i Fakty

Copyright ©2004-2012 by Gedeon